مفهوم انقلاب صنعتی :
انقلاب صنعتی اول: پیش از پرداختن به اولین انقلاب صنعتی جهانی، بیایید نگاهی بیندازیم به این که چرا از این دوره به‌عنوان عصر انقلاب صنعتی یاد می‌شود و اصلاً چه ویژگی‌هایی تعریف‌کننده یک انقلاب صنعتی هستند.
برای تمایز بین یک نوآوری، اختراع یا پیشرفت اساسی در دانش و تکنولوژی و یک انقلاب صنعتی باید مجموعه‌ای از ویژگی‌های کلیدی وجود داشته باشد که باعث می‌شود آن از صرفاً یک دستاورد فناورانه به چیزی تبدیل شود که ما آن را انقلاب می‌نامیم. این ویژگی‌ها موجب خواهد شد که به‌طور اساسی صنایع، اقتصادها و جوامع را در مقیاس جهانی متحول کند، مانند واقعه‌ای که تاریخ را به قبل و بعد از خود تقسیم نماید. زمانی که یک دستاورد علمی یا فنی به‌صورت جهانی گسترش یابد و باعث تغییر در ساختارها و منسوخ شدن سیستم‌های موجود تا پیش از پیدایش خود شود، تبدیل به یک انقلاب خواهد شد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین ویژگی‌های یک انقلاب صنعتی خواهیم پرداخت:
- مقیاس تأثیرگذاری:
- پذیرش گسترده: نوآوری‌هایی که منجر به انقلاب می‌شوند، به یک صنعت یا منطقه خاص محدود نیستند؛ بلکه به‌صورت جهانی گسترش می‌یابند و چندین بخش و منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال، ماشین بخار در انقلاب صنعتی اول نه‌تنها تولید را متحول کرد، بلکه حمل‌ونقل، کشاورزی و ارتباطات را نیز تغییر داد.
- صرفه‌جویی ناشی از مقیاس: فناوری‌های انقلابی امکان تولید در مقیاسی را فراهم می‌کنند که پیش از این تصور نمی‌شد و هزینه‌ها را کاهش داده و محصولات را برای جمعیت گسترده‌تری قابل‌دسترس می‌کنند. این تولید انبوه و توزیع معمولاً منجر به تحول کامل سیستم‌های اقتصادی می‌شود، مانند عبور کشورها از سیستم‌های اقتصادی مبتنی بر کشاورزی و زمین‌داری به سیستم‌های اقتصادی مبتنی بر صنعت و کارآفرینی.
- تغییرات سیستمی:
- اختلال در سیستم‌های موجود: یک نوآوری انقلابی سیستم‌ها، صنایع و ساختارهای اجتماعی موجود را مختل یا جایگزین می‌کند. به‌عنوان مثال، اتوماسیون و هوش مصنوعی در انقلاب صنعتی چهارم بازارهای کار سنتی را مختل کرده و باعث بازنگری در مهارت‌ها، اشتغال و نقش نیروی انسانی شده‌اند.
- ایجاد صنایع جدید: علاوه بر اختلال، انقلاب‌ها صنایع کاملاً جدیدی را به وجود می‌آورند. انقلاب صنعتی دوم با پیشرفت‌های خود در برق و فولاد، صنایعی مانند مخابرات و تولید خودرو را ایجاد کرد که پیش از این وجود نداشتند.
- شتاب در پیشرفت فناوری:
- کاتالیزور برای نوآوری‌های بیشتر: نوآوری‌های انقلابی اغلب به‌عنوان بستری برای تحولات آینده عمل می‌کنند. برای مثال، اینترنت (به‌عنوان یک فناوری اصلی در انقلاب صنعتی سوم) منجر به نوآوری‌های متعددی مانند تجارت الکترونیک، رسانه‌های اجتماعی و محاسبات ابری شد.
- چرخه‌های توسعه سریع: در دوره‌های انقلابی، سرعت نوآوری افزایش می‌یابد. پس از یک پیشرفت، فناوری‌های مرتبط به‌سرعت پیشرفت می‌کنند و یک اثر دومینویی از پیشرفت‌های فناورانه ایجاد می‌شود.
- تحول ساختارهای اجتماعی:
- تغییرات در کار و نیروی کار: انقلاب‌ها به‌طور اساسی نحوه کار مردم را تغییر می‌دهند. در انقلاب صنعتی اول، نیروی کار دستی به کار کارخانه‌ای مکانیزه تغییر یافت و در انقلاب چهارم، اتوماسیون و هوش مصنوعی در حال تغییر ماهیت مهارت‌ها و مشاغل هستند و نیازمند مهارت‌ها و صلاحیت‌های جدیدی هستند.
- شهرنشینی و رشد جمعیت: انقلاب‌های صنعتی معمولاً منجر به تغییرات عظیم در محل زندگی و شیوه زندگی مردم می‌شوند. انقلاب‌های اول و دوم صنعتی، مهاجرت گسترده‌ای به شهرها ایجاد کردند زیرا مردم برای کار در کارخانه‌ها به شهرها می‌رفتند و این امر باعث تغییر توزیع جمعیت شد.
- اختلال و رشد اقتصادی:
- بازتوزیع سرمایه: در یک انقلاب، ثروت و قدرت به سمت کسانی که کنترل یا مالک فناوری‌ها و صنایع جدید هستند منتقل می‌شود که منجر به بازسازی اقتصادی و اجتماعی می‌گردد. این موضوع در انقلاب صنعتی اول مشاهده شد که صاحبان کارخانه‌ها ثروتمند شدند و طبقات اجتماعی جدیدی پدید آمدند.
- رشد اقتصادی و بهره‌وری: فناوری‌های انقلابی به‌طور قابل‌توجهی بهره‌وری را افزایش می‌دهند که به رشد اقتصادی منجر می‌شود. انقلاب صنعتی دوم شاهد افزایش عظیم در بهره‌وری تولیدی بود که به‌واسطه نوآوری‌هایی مانند خط تولید و برق ایجاد شد.
- جهانی‌سازی و ارتباطات بین‌المللی:
- گسترش تجارت و ارتباطات: انقلاب‌های فناورانه اغلب امکان تجارت جهانی و ارتباطات را فراهم می‌کنند. اختراع تلگراف، کشتی‌های بخار و راه‌آهن در انقلاب صنعتی دوم بازارهای جهانی را گسترش داد و فناوری‌های دیجیتال و اینترنت در انقلاب چهارم مردم و اقتصادها را به‌طور جهانی به هم متصل کرده است.
- سازگاری اجتماعی:
- تحولات فرهنگی: انقلاب‌های فناورانه تغییرات فرهنگی و اجتماعی را به‌دنبال دارند زیرا فناوری‌های جدید به زندگی روزمره افراد ادغام می‌شوند. دسترسی به برق زندگی خانوادگی را تغییر داد و ظهور اینترنت شیوه ارتباطات، سرگرمی و مفهوم جامعه را بازتعریف کرد.
- واکنش‌های سیاسی و سیاست‌گذاری: انقلاب‌ها اغلب نیازمند مقررات، قوانین کار و قراردادهای اجتماعی جدید هستند. شرایط کاری در انقلاب‌های اول و دوم صنعتی منجر به جنبش‌های حقوق کارگران و چارچوب‌های قانونی جدید شد. به همین ترتیب، عصر دیجیتال در حال ایجاد سیاست‌های جدید در مورد حریم خصوصی داده‌ها و امنیت سایبری است.
- پیامدهای زیست‌محیطی و اخلاقی:
- استفاده از منابع: انقلاب‌ها اغلب نحوه استفاده و استخراج منابع را تغییر می‌دهند. وابستگی به سوخت‌های فسیلی در انقلاب صنعتی دوم باعث افزایش تولید صنعتی شد، اما پیامدهای زیست‌محیطی بلندمدت نیز به‌همراه داشت. تمرکز انقلاب چهارم بر داده‌ها و فناوری‌های بهره‌ور انرژی ممکن است باعث تمرکز جدید بر پایداری شود.
- چالش‌های اخلاقی: انقلاب‌ها سؤالات اخلاقی جدیدی را مطرح می‌کنند. هوش مصنوعی، زیست‌فناوری و مسائل حریم خصوصی داده‌ها از نگرانی‌های اصلی انقلاب صنعتی چهارم هستند که نیازمند بحث‌های جدید اجتماعی و چارچوب‌های حکمرانی است.
در نهایت می توان گفت یک نوآوری زمانی به انقلاب تبدیل می‌شود که نه تنها یک مشکل را حل کند یا بهره‌وری را افزایش دهد، بلکه به طور اساسی ساختارهای اجتماعی و اقتصادی را مختل و سپس آن را بازسازی کند. این تغییر باعث ایجاد فرصت‌های جدید، تغییر در صنایع موجود و دگرگون شدن زندگی و کار مردم در مقیاسی گسترده می‌شود. این انتقال از نوآوری به انقلاب با تأثیرات جهانی، تغییرات سیستمی و تحول ساختارهای اجتماعی مشخص می‌شود و جایگاه آن به عنوان یک لحظه مهم در تاریخ تضمین می کند.
اولین انقلاب صنعتی تاریخ شروع عصر بخار:
حال با بررسی این که چه مؤلفه‌هایی مشخص‌کننده یک انقلاب صنعتی است، به بررسی اولین انقلاب صنعتی خواهیم پرداخت.
از زمان پیش از تاریخ تا نیمه قرن ۱۸، یعنی تا شروع اولین انقلاب صنعتی، می‌توان ادعا کرد که پیشرفت‌های فنی و علمی جامعه بشری تفاوت معنی‌داری در زندگی او ایجاد نمی‌کرد و هیچ‌یک از دستاوردهای فنی و علمی تا آن زمان منجر به یک تحول گسترده در تمامی جوانب زندگی انسان نشده بود. کمتر رویدادی توانسته بود در بخشی از زندگی جوامع انسانی تأثیری چشمگیر و ماندگار از خود به جا بگذارد. تا پیش از انقلاب صنعتی، پدیده‌هایی مانند دستیابی به سلاح آتشین و یا توانایی ذوب آهن توانسته بودند موجب تفاوت‌های بنیادین در بخشی از مناسبات جوامع انسانی شوند، ولی با پیدایش نیروی بخار و شروع رشد تصاعدی آن از سال ۱۷۶۰ تا ۱۸۴۰، جامعه بشری شاهد تغییراتی بود که هیچ سابقه‌ای برای آن وجود نداشت.
پیش از عصر بخار
این انقلاب با اختراعات کلیدی مانند ماشین بخار، تولید مکانیزه و کارخانه‌ها، صنایع نساجی، و فناوری‌های متعددی که از نیروی بخار استفاده می‌کردند، همراه بود. حال با توجه به ۷ شاخصه ذکر شده، می‌توانیم انقلاب صنعتی اول را به این ترتیب تحلیل کنیم:
۱. پذیرش گسترده و مقیاس تأثیرگذاری:
انقلاب صنعتی اول تأثیر عمیقی بر جهان گذاشت، از بریتانیا شروع شد و به سرعت به سایر کشورهای اروپایی و آمریکا گسترش یافت. این انقلاب با ورود فناوری‌های مکانیزه به صنایعی مانند نساجی، فلزکاری، و زغال‌سنگ باعث تغییرات گسترده‌ای در تولید و زندگی روزمره مردم شد. مکانیزاسیون تولید، باعث کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری شد که در نتیجه آن محصولات
برای طبقات مختلف جامعه به‌صرفه‌ترشدند.
۲. اختلال در سیستم‌های موجود:
قبل از انقلاب صنعتی اول، تولید بیشتر به شیوه‌های دستی و در کارگاه‌های کوچک انجام می‌شد. اما با اختراع ماشین‌آلات صنعتی و ایجاد کارخانه‌ها، سیستم‌های تولید دستی به‌سرعت جای خود را به تولید مکانیزه دادند. این تحول بزرگ باعث تغییرات ریشه‌ای در صنایع دستی، کشاورزی و بازرگانی شد. کارخانه‌ها به مراکز اصلی تولید تبدیل شدند و کارگران بیشتری به‌جای کارهای کشاورزی به کار در این کارخانه‌ها پرداختند.
۳. شتاب در پیشرفت فناوری:
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های انقلاب صنعتی اول، تسریع پیشرفت‌های فناورانه بود. اختراع ماشین بخار توسط جیمز وات و استفاده از آن در صنایع مختلف از جمله حمل و نقل و تولیدات کارخانه‌ای، به عنوان کاتالیزوری برای پیشرفت‌های دیگر عمل کرد. این اختراع زمینه‌ساز نوآوری‌های بسیاری شد که سرعت توسعه اقتصادی را افزایش داد.
۴. تحول اجتماعی:
انقلاب صنعتی اول، جامعه را به‌شدت تغییر داد. مردم از روستاها به شهرها مهاجرت کردند تا در کارخانه‌ها کار کنند. این روند باعث ایجاد شهرنشینی گسترده شد و جمعیت شهرها به سرعت افزایش یافت. همچنین، شرایط کار سخت و طولانی در کارخانه‌ها و استفاده از نیروی کار کودکان، زمینه‌ساز جنبش‌های کارگری و درخواست برای اصلاحات اجتماعی و قوانین کار شد.
۵. رشد اقتصادی و بازتوزیع ثروت:
نقلاب صنعتی اول باعث رشد چشمگیر اقتصادی شد. تولید انبوه و استفاده از ماشین‌آلات جدید باعث افزایش بهره‌وری شد و این امر منجر به ایجاد ثروت‌های جدید و رشد اقتصادی سریع در جوامع صنعتی گردید. با این حال، این ثروت به‌طور نابرابر توزیع شد و صاحبان کارخانه‌ها و صنایع به ثروت زیادی دست یافتند، در حالی که طبقه کارگر شرایط دشواری را تجربه می‌کرد.
از طرف دیگر، این تغییرات موجب ایجاد طبقات اجتماعی و اقتصادی جدیدی شد، به‌گونه‌ای که صاحبان صنایع تبدیل به دارندگان اصلی قدرت اقتصادی و نفوذ سیاسی شدند؛ جایگاهی که تا پیش از آن در انحصار مالکان بزرگ و خانواده‌های اشرافی بود.
۶. جهانی‌سازی و ارتباطات:
انقلاب صنعتی اول باعث شد تا بریتانیا و سایر کشورهای صنعتی به‌سرعت بازارهای جدیدی برای محصولات خود پیدا کنند. حمل‌ونقل با استفاده از کشتی‌های بخاری و راه‌آهن گسترش یافت و ارتباطات جهانی تسهیل شد. این ارتباطات منجر به گسترش تجارت بین‌المللی و توسعه بازارهای جهانی گردید. همچنین کشورهای غیرصنعتی به عنوان منابع مواد خام و بازارهای مصرف به اقتصاد جهانی پیوستند.
۷. تغییرات فرهنگی و اجتماعی:
فرهنگ و زندگی روزمره مردم نیز تحت تأثیر انقلاب صنعتی اول قرار گرفت. با ظهور کارخانه‌ها و تمرکز کار در شهرها، الگوهای سنتی زندگی تغییر یافت. زندگی روزمره مردم بیشتر به زمان‌بندی کارخانه‌ها وابسته شد و فرهنگ کار به بخش اساسی از زندگی مردم تبدیل شد. به‌علاوه، این انقلاب باعث بروز چالش‌های اجتماعی جدیدی مانند شرایط کاری ناامن، افزایش نابرابری اجتماعی و تغییرات در نقش‌های خانوادگی شد که نیاز به اصلاحات اجتماعی را ایجاد کرد.
مهم‌ترین عامل به وجود آورنده انقلاب صنعتی اول اختراع و به‌کارگیری ماشین بخار بود. ماشین بخار به عنوان یکی از کلیدی‌ترین نوآوری‌های این دوره، تحول عظیمی در تولید صنعتی، حمل‌ونقل و استخراج منابع ایجاد کرد. استفاده از نیروی بخار به جای نیروی انسانی یا حیوانات، تولید را به شدت تسریع کرد و امکان ایجاد کارخانه‌های بزرگ و تولید انبوه را فراهم ساخت.
اگر بخواهیم انقلاب صنعتی اول را با نامی دیگر توصیف کنیم، می‌توانیم آن را "عصر ماشین بخار" یا "انقلاب بخار" بنامیم، چرا که استفاده از نیروی بخار بیشترین تأثیر را در تحولات این دوران داشت.
به طور خلاصه می توان گفت که انقلاب صنعتی اول در واقع یک انقلاب مکانیزاسیون بود. در این دوره، فرآیندهای تولید از نیروی انسانی و حیوانی به ماشین‌آلات مکانیکی انتقال یافتند. با استفاده از ماشین بخار و ماشین‌آلات مکانیکی در کارخانه‌ها، تولید به صورت انبوه انجام شد و صنایع مانند نساجی، ذوب فلزات و حمل‌ونقل دگرگون شدند.
در ابتدای انقلاب صنعتی اول، یعنی حدود اواخر قرن ۱۸ میلادی (۱۷۶۰ تا ۱۸۴۰)، جمعیت جهان حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون نفر بود. بیشتر مردم در مناطق روستایی زندگی می‌کردند و اقتصادهای کشاورزی غالب بودند.
- در اواسط قرن ۱۹ میلادی، جمعیت جهان به حدود ۱.۲ میلیارد نفر رسید.
در مجموع، انقلاب صنعتی یکی از عوامل اصلی رشد سریع جمعیت جهان در قرن‌های بعدی و تغییرات اجتماعی و اقتصادی بزرگ بود که بر شکل‌گیری جهان مدرن تأثیر گذاشت.
با وقوع انقلاب صنعتی، جمعیت جهان به تدریج شروع به افزایش کرد و این رشد در قرن‌های بعدی سرعت گرفت. عوامل اصلی این افزایش جمعیت عبارت بودند از:
- بهبود شرایط بهداشتی: انقلاب صنعتی باعث شد که فناوری‌های پزشکی و بهداشتی پیشرفت کنند. این امر مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌ها و عفونت‌ها را کاهش داد.
- افزایش تولید مواد غذایی: با استفاده از ماشین‌آلات کشاورزی و بهبود تکنیک‌های تولید، تولید مواد غذایی به شدت افزایش یافت. این امر باعث شد که غذا برای جمعیت بیشتری در دسترس باشد و در نتیجه نرخ زنده‌مانی افزایش یابد.
- رشد شهرنشینی: با ایجاد کارخانه‌ها و مشاغل جدید در شهرها، مردم از روستاها به شهرها مهاجرت کردند و شهرها رشد قابل توجهی یافتند.
- تغییرات اجتماعی و اقتصادی: انقلاب صنعتی باعث افزایش ثروت عمومی و بهبود کیفیت زندگی در بسیاری از کشورها شد، که خود عاملی برای رشد جمعیت بود.
در انقلاب صنعتی اول، افراد و جریان‌های فکری متعددی نقش حیاتی ایفا کردند و هر کدام از آنها به نحوی به تسریع این انقلاب و تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی همراه با آن کمک کردند. در اینجا مهم‌ترین افراد و جریان‌های فکری مرتبط با انقلاب صنعتی اول معرفی می‌شوند:
۱. افراد کلیدی انقلاب صنعتی اول:
- جیمز وات (James Watt): یکی از مهم‌ترین چهره‌های انقلاب صنعتی، جیمز وات بود که در دهه ۱۷۷۰ میلادی ماشین بخار را بهبود بخشید. این اختراع توانست فرآیندهای صنعتی و تولید را مکانیزه کند و تحولی اساسی در حمل‌ونقل و تولید ایجاد کند. ماشین بخار وات به عامل کلیدی در رشد صنعت، به‌ویژه صنایع معدنی و کارخانه‌های نساجی، تبدیل شد.
- ریچارد آرک‌رایت (Richard Arkwright): او یکی از پیشگامان در صنعت نساجی بود که ماشین نخ‌ریسی را توسعه داد. با استفاده از نیروی آب، آرک‌رایت توانست تولید نخ را به صورت مکانیزه و انبوه انجام دهد. او نقش مهمی در ایجاد کارخانه‌های بزرگ نساجی داشت و به پدر سیستم کارخانه‌ای مدرن معروف است.
- هنری کورت (Henry Cort): کورت در صنعت فلزات نقش کلیدی داشت. او روشی به نام روش پالایش آهن (puddling process) را توسعه داد که به تولید انبوه آهن باکیفیت بالا کمک کرد. این روش به توسعه زیرساخت‌های صنعتی مانند پل‌ها، راه‌آهن‌ها، و ساختمان‌های صنعتی کمک شایانی کرد.
- آدام اسمیت (Adam Smith): آدام اسمیت، فیلسوف و اقتصاددان اسکاتلندی، در کتاب مشهور خود "ثروت ملل" (1776) مفاهیمی همچون اقتصاد آزاد و تقسیم کار را مطرح کرد. نظریه‌های اقتصادی او درباره تجارت آزاد و سرمایه‌داری، به عنوان پایه‌گذار نظریات اقتصادی مدرن شناخته می‌شود و تأثیر زیادی بر شکل‌گیری و تداوم انقلاب صنعتی داشت.
- ساموئل کرامپتون (Samuel Crompton): او مخترع ماشین اسپینینگ‌میول بود که یک ماشین نخ‌ریسی پیشرفته‌تر محسوب می‌شد و توانایی تولید نخ با کیفیت بالاتر را فراهم کرد. این ماشین، تأثیر بزرگی بر رشد صنعت نساجی و تولید انبوه داشت.
۲. جریان‌های فکری کلیدی در انقلاب صنعتی اول:
- لیبرالیسم اقتصادی: با نظریه‌های اقتصادی آدام اسمیت و مفهوم بازار آزاد، لیبرالیسم اقتصادی به یکی از جریان‌های فکری مهم دوران انقلاب صنعتی تبدیل شد. این جریان فکری بر این باور بود که اقتصاد باید با کمترین مداخله دولت و بیشترین آزادی برای کارآفرینان و صاحبان صنایع فعالیت کند. اسمیت معتقد بود که دست نامرئی بازار می‌تواند به تعادل و رشد اقتصادی کمک کند.
- کاپیتالیسم: کاپیتالیسم در این دوران به عنوان نظام اقتصادی غالب شکل گرفت. این نظام مبتنی بر مالکیت خصوصی، سرمایه‌گذاری در تولید و سودآوری بود. کارخانه‌ها و صنایع جدید با سرمایه‌گذاری‌های خصوصی و تولید انبوه رشد کردند و منجر به تمرکز ثروت در دستان سرمایه‌داران شدند.
- سوسیالیسم اولیه: با رشد نابرابری اجتماعی و شرایط دشوار کارگران در کارخانه‌ها، جریان‌های فکری سوسیالیستی شکل گرفت. رابرت اوون یکی از اولین سوسیالیست‌های این دوره بود که به ایجاد جوامع کارگری و اصلاحات اجتماعی در کارخانه‌های خود پرداخت. او همچنین از اصلاحات کارگری، از جمله کاهش ساعات کار و بهبود شرایط کاری، حمایت کرد. سوسیالیسم اولیه به عنوان پاسخی به نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی ناشی از کاپیتالیسم آغاز شد.
- جنبش‌های کارگری: در واکنش به شرایط سخت کاری در کارخانه‌ها و صنایع، جنبش‌های کارگری در اروپا و آمریکا به وجود آمدند. کارگران به دنبال حقوق بهتر، کاهش ساعات کار و بهبود شرایط کاری بودند. اعتصاب‌ها و جنبش‌های کارگری اولیه پایه‌گذار فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی کارگران شدند و در نهایت به ایجاد اتحادیه‌های کارگری و تصویب قوانین کار منجر شد.
- لادیزم (Luddism): لادیت‌ها (Luddites) گروهی از کارگران بودند که به مخالفت با ماشین‌آلات جدید و مکانیزاسیون در صنایع پرداختند. آنها معتقد بودند که ماشین‌ها باعث از دست رفتن مشاغل انسانی می‌شوند و به همین دلیل به تخریب ماشین‌آلات در کارخانه‌ها روی آوردند. لادیزم نماد مخالفت با تکنولوژی و مکانیزاسیون در دوران انقلاب صنعتی است.
- سودمندی‌گرایی (Utilitarianism): جرمی بنتام و جان استوارت میل به عنوان نمایندگان اصلی این جریان، معتقد بودند که سیاست‌ها و قوانین باید بر اساس اصل بیشترین سود برای بیشترین تعداد مردم تدوین شوند. این نظریه به عنوان راهی برای مدیریت بهتر اثرات اجتماعی و اقتصادی انقلاب صنعتی بر جامعه پیشنهاد شد و تأثیر مهمی بر اصلاحات اجتماعی و سیاسی داشت.
از جمله عواملی که راه را برای اجاد و آغاز این انقلاب جهانی هموار کرد به صورت خلاصه می توان به این موارد اشاره کرد.
- تحولات کشاورزی (افزایش بهره‌وری و نیروی کار آزاد)
- گسترش تجارت جهانی (مواد خام ارزان و تقاضای بیشتر)
- پیدایش طبقه سرمایه‌دار (سرمایه‌گذاری و بانکداری)
- تحولات فکری روشنگری (نوآوری و عقلانیت)
- توسعه صنعت نساجی (تقاضای بالا و نیاز به تولید سریع‌تر)
- پیشرفت علمی و انتشار دانش (افزایش دانش فنی و اختراعات)
دیدگاه خود را بنویسید